پس از ثبت نام بورس، بسیاری از سرمایه‌گذارانی که تازه وارد این حوزه شدند با شنیدن اسم بازارهای متفاوت موجود در بازار سرمایه ایران مانند بورس، فرابورس و بازار پایه فرابورس دچار سردرگمی می‌شوند و تمایل دارند اطلاعات بیشتری در رابطه با شرکت‌های فعال در آن‌ها و ویژگی‌هایشان کسب کنند. به همین علت ما قصد داریم در این مقاله، فرابورس و بازارهای زیرمجموعه آن را مورد بررسی قرار دهیم تا دید واضحی نسبت به این موضوع پیدا کنید.
جایگاه فرابورس در بازار سرمایه
چهار بازار «فرابورس»، «بورس اوراق بهادار تهران»، «بورس کالای ایران» و «بورس انرژی» نیز به‌عنوان زیرمجموعه‌های «بازار سرمایه» به عنوان بخشی از بخش مالی، در اقتصاد کشور فعالیت دارند. برای درک بهتر جایگاه این بازار در سیستم اقتصادی کشور به نمودار زیر توجه کنید.
آشنایی با بازار فرابورس ایران
فرابورس ایران فعالیت رسمی خود را از ششم مهر ماه سال 1388 آغاز کرده است. شرکت‌ها می‌توانند با ورود به این بازار از مزایایی مانند «تامین مالی سریع»، «افزایش نقدشوندگی سهام»، «معافیت‌های مالیاتی» و «افزایش اعتبار» بهره‌مند شوند. نکته دیگری که در این خصوص اهمیت دارد، این است که شرایط ورود به فرابورس، به‌طور کلی منعطف‌تر از شرایط ورود شرکت‌ها به بورس است و همین موضوع نیز سبب می‌شود تعدادی از بهترین سهم‌های بازار در فرابورس معامله شوند؛ بنابراین نباید تصور کنید صرف اینکه نماد شرکتی در این بازار معامله می‌شود، دلیلی مبنی بر عملکرد نامناسب آن شرکت است (اگرچه لازم است طبقه‌بندی بازارهای فرابورس را در تصمیم‌گیری لحاظ کنید که در ادامه این موضوع را نیز بررسی می‌کنیم).
جالب است بدانید شرکت فرابورس ایران نیز به عنوان یک شرکت سهامی عام در این بازار حضور دارد و سهام آن با نماد «فرابورس» در همین بازار مورد معامله قرار می‌گیرد.
فرق بورس و فرابورس
تفاوت بورس و فرابورس یکی دیگر از سوالاتی است که در ارتباط با این موضوع برای افراد تازه وارد بازار سرمایه مطرح می‌شود. در این خصوص باید در نظر داشته باشید به جز تفاوت های مربوط به نوع تقسیم‌بندی و تعداد بازارهای زیرمجموعه هر یک، مهم‌ترین تفاوت بورس و فرابورس مربوط به شرایط و فرایند پذیرش شرکت‌ها در هر بازار است. به‌طور کلی می‌توان گفت شرایط پذیرش شرکت‌ها در فرابورس بسیار ساده‌تر و سریع‌تر از فرایند پذیرش در بورس است. به‌عنوان مثال شرکت‌ها برای پذیرش در بورس نباید به هیچ عنوان زیان انباشته داشته باشند، اما این در حالی است که شرکت‌هایی با زیان انباشته که برنامه عملیاتی برای خروج از زیان دارند می‌توانند شرایط پذیرش در بازار دوم فرابورس را احراز کنند.
در ارتباط با سایر شرایط پذیرش در فرابورس نیز وضع به همین صورت است و به‌طور کلی شرایط ورود به فرابورس ساده‌تر از بورس است. اگرچه در ارتباط با معاملات و حتی دامنه نوسان نمادهای در حال معامله در بازار، تفاوتی بین بازارهای اول و دوم بورس و فرابورس وجود ندارد و افرادی که پس از دریافت کد بورسی به خرید و فروش سهام در بورس مشغول هستند، می‌توانند به‌سادگی نمادهای فعال در هر یک از این بازارها را انتخاب کنند. البته باید بدانید که این موضوع در رابطه با بازار پایه فرابورس صادق نیست و سرمایه‌گذاری در این بازار به علت ریسک بسیار بالای آن به سرمایه‌گذاران (بویژه افراد تازه‌وارد) توصیه نمی‌شود.
مزایای ورود و سرمایه‌گذاری در فرابورس
ورود به بازار بورس به معنی معرفی کالا، برند و خدمات شرکت به طیف وسیعی از مردم و بهره‌گیری از مزایای ورود به فرابورس است . عمده مزایای فرابورس شامل موارد زیر هستند:
- شرایط پذیرش آسان
همان‌طور که بیان شد، فرابورس با صرف‌نظر از برخی شرایط پذیرش در بازار بورس اوراق بهادار، راه را برای بسیاری از شرکت‌ها صاف می‌کند. به این ترتیب، حداکثر یک ماه طول می‌کشد تا شرکت‌ها بتوانند به فروش سهام و افزایش سرمایه خود در این بازار بپردازند.
- تأمین مالی ارزان
افرادی که در این بازار به سرمایه‌گذاری می‌پردازند، معمولاً سرمایه خود را پخش کرده و از هر شرکت، تنها چند سهام خریداری می‌کنند. به این ترتیب، ریسک معاملات خود را کاهش می‌دهند. شرکت‌های عضو بازار OTC مجموع این سرمایه‌های کوچک را در طرح‌ها و پروژه‌های بزرگ خود به کار می‌برند و از مزایای تأمین مالی ارزان قیمت بهره می‌گیرند. در این راستا علاوه بر فروش سهام و افزایش سرمایه می‌توان از فروش انواع مختلف اوراق بهادار مانند انتشار گواهی سپرده سرمایه‌گذاری خاص و عام و … نیز کمک گرفت.
- معافیت مالیاتی
برای تمام شرکت‌های عضو فرابورس، به جز شرکت‌های بازار پایه، تسهیلات ویژه‌ای مانند معافیت مالی ۱۰ درصد درآمد در نظر گرفته شده است. این معافیت مالیاتی به صورت مستقیم بر سود سرمایه‌گذاران تأثیر می‌گذارد.
- وثیقه گذاری سهام
شرکت‌های عضو فرابورس می‌توانند سهام خود را به صورت وثیقه نیز استفاده کنند و از تسهیلات آن بهره بگیرند. در این روند، شرکت از بخشی از سهام به عنوان وثیقه‌ای برای بهره گرفتن از تسهیلات بانکی استفاده کند. با وثیقه گذاری سهام، آن بخش از سهام شرکت دیگر قابل معامله نیست و ارزش‌گذاری آن به دست فرابورس انجام می‌شود.
- امکان خروج از فرابورس یا تغییر بازار
در صورتی که یک شرکت بخواهد به طور کلی از فرابورس خارج شود، فرآیندی برای آن در نظر گرفته شده است که روند خروج از بازار را تسهیل می‌بخشد. همچنین این شرکت‌ها می‌توانند از سهامی عام به سهامی خاص تغییر پیدا کنند. امکان تغییر بازار و منتقل شدن از یک بازار به بازار دیگر نیز ازجمله مزایای OTC به شمار می‌آید. این روند در بازار بورس اوراق بهادار سخت است و تنها با داشتن شرایط سخت‌گیرانه لازم و پیشرفت قطعی شرکت ممکن می‌شود.
- نبود حجم مبنا
سهام و اوراق بهاداری که در فرابورس خرید و فروش می‌شوند، حجم مبنا ندارند و سرعت نقد شوندگی آن‌ها بالا است. به این معنی که عرضه و تقاضا خیلی سریع به تعادل رسیده و همواره می‌توانید سهام خود را فروخته و سهام مورد نظرتان را در کمترین مدت لازم خریداری کنید.
جمع‌بندی
ریسک سرمایه‌گذاری و خرید و فروش سهام در فرابورس را به راحتی می‌توان کاهش داد. یک عبارت در میان سرمایه گذاران رایج است که می‌گوید: «تمام تخم‌مرغ‌های خود را درون یک سبد قرار ندهید». این جمله به یکی از ترفندهای حفظ سرمایه و کاهش ریسک معامله در این بازار نا امن تبدیل شده است که با استفاده از آن می‌توان سود خوبی را به دست آورد. سهامداران می‌توانند از معافیت مالیاتی اعمال شده بر شرکت‌های عضو این بازار نیز بهره بگیرند.
در آخر، این سهامداران نسبت به میزان سهام خود در هر شرکت، حق رأی در مجمع عمومی خواهند داشت. به این ترتیب، شما نیز می‌توانید بازار و شرایط شرکت‌ها را به صورت دقیق بررسی کرده و با خرید و فروش سهام در فرابورس و سرمایه‌گذاری منطقی، سود و سرمایه خود را افزایش دهید.